Universal education

ΤΕΣΣΕΡΑ ΤΥΡΙΑ-
ΓΟΥΡΝΑ ΜΑΡΙΑ-ΑΛΙΚΗ
ΣΕΡΕΜΕΤΗ- ΒΟΥΤΣΙΝΟΥ ΙΩΑΝΝΑ
ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗΣ
ΨΗΛΟΓΙΑΝΝΗ ΗΒΗ

Η εκπαίδευση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο κάθε κουλτούρας. Σχεδόν κάθε πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι σημερινές κοινωνίες έχεις τις βάσεις του σε ένα δίπολο, την οικονομία και την εκπαίδευση. Η σημαντικότητα λοιπόν αυτού του στόχου που έθεσε ο ΟΗΕ κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Πολλοί από τους σύγχρονους αναλυτές τις αφρικανικής κατάστασης θεωρούν ως κύριο αίτιο της φτώχειας και των συνθηκών υγιεινής την ελλιπή εκπαίδευσή των χωρών αυτών. Ο μεγάλος αριθμός σε πρώτες ύλες που έχει η αφρικανική ήπειρος αλλά και η Νότια Ασία κάθε άλλο παρά φτωχούς έπρεπε να τους κάνει. Φυσικά η σκληρή εκμετάλλευση που δέχονται από τον Δυτικό – ‘Αναπτυγμένο’ πολιτισμό δεν τους επιτρέπει την ανάκαμψη αυτή. Αν λοιπόν μορφώσουμε αυτούς τους ανθρώπους και τους δώσουμε την γνώση που απαιτείτε για να διεκδικήσουν αυτά που τους ανήκουν τότε σχεδόν αυτόματα θα τους βγάλουμε και από την φτώχεια που τους μαστίζει αλλά και ταυτόχρονα να λύσουμε πολλά από τα προβλήματα υγείας και θνησιμότητας σε μικρές ηλικίες στις περιοχές αυτές.
Το τέλος της προθεσμίας για την επίτευξη των στόχων που έθεσε ο ΟΗΕ πλησιάζει. Ανάμεσα στους 8 στόχους που έθεσε ήταν και αυτός της Παγκόσμιας εκπαίδευσης. Για να ακριβολογούμε ‘Ο στόχος είναι μέχρι το 2015, όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια να έχουν λάβει κατώτερη εκπαίδευση’. Μια βαρύγδουπη υπόσχεση και ίσως υπερβολικά αισιόδοξη καθώς σημαίνει ότι μέχρι το 2009 θα έπρεπε όλα τα παιδιά του κόσμου να είχαν εισαχθεί στο σχολείο και να παραμείνουν εκεί μέχρι να τελειώσει η εκπαίδευσή τους. Με μία γρήγορη ανασκόπηση μπορούμε να πούμε ότι απέτυχαν. Φυσικά η Ρώμη δεν κατακτήθηκε σε μία μέρα και όσο αυστηροί και αν θέλουμε να γίνουμε τα ‘νούμερα’ που δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του ο ΟΗΕ δείχνουν σημαντική πρόοδο.
Μία γρήγορη ματιά στις στατιστικές δείχνει τρομερή αύξηση στα παιδιά που έλαβαν κατώτερη εκπαίδευση σε σχέση με το 1999. Στις υποσαχάριες χώρες τις Αφρικής έχουμε την σημαντικότερη άνοδο όπου το ποσοστό αυξήθηκε από 58% σε 76% και σε παγκόσμιο επίπεδο από 84% σε 90%. Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην επίτευξη αυτού του στόχου όμως ποικίλουν. Στην υποσαχάρια Αφρική για παράδειγμα το 30% των μαθητών εγκαταλείπει το σχολείο πριν τελειώσει την εκπαίδευση του και από αυτό το ποσοστό το 66% είναι κορίτσια. Η διαφορά φύλου αποτελεί μεγάλο εμπόδιο καθώς η εκπαίδευση των αρσενικών παιδιών θεωρείται σε πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες σημαντικότερη με αποτέλεσμα να μειώνονται οι πιθανότητες να λάβεις την προβλεπόμενη εκπαίδευση απλά και μόνο επειδή έτυχε να γεννηθείς κορίτσι.

Πέραν από τις διακρίσεις σε επίπεδο φύλου παίζει σημαντικό ρόλο ο τόπος διαμονής του παιδιού. Τα παιδιά που κατοικούν σε αγροτικές περιοχές έχουν διπλάσιες πιθανότητες να σταματήσουν το σχολείο από τα παιδιά των αστικών περιοχών. Φυσικά το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο γυναικείο φύλο. Η κυριότερη αιτία αυτού του φαινομένου είναι η απόσταση που έχει να διανύσει ένα παιδί αγροτικής περιοχής για να βρεθεί στο κοντινότερο σε αυτό σχολείο. Εκτός από τον τόπο διαμονής εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει φυσικά και η οικονομική κατάσταση των οικογενειών. Ένα κορίτσι που ανήκει στο φτωχότερο 20% του πληθυσμού έχει περίπου 3,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να σταματήσει το σχολείο από μια πλούσια συνομήλική της και 4 φορές περισσότερες από ένα πλούσιο αγόρι. Τις λιγότερες πιθανότητες για να σταματήσουν το σχολείο έχουν οι αρσενικοί γόνοι πλουσίων οικογενειών καθώς το ποσοστό φτάνει μόλις το 10% σε σχέση με τα άλλα groups. Τώρα όσον αφορά τα παιδιά με σωματικές και πνευματικές ιδιαιτερότητες οι πιθανότητες πέφτουν δραματικά καθώς δεν υπάρχουν οι εγκαταστάσεις και το εκπαιδευμένο προσωπικό για να τους βοηθήσει. Στην Τανζανία και το Μαλάουι αυτά τα παιδιά έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν το σχολείο και στη Μπουργκίνα Φάσο 2,5 φορές περισσότερες. Το πρόβλημα με αυτά τα παιδιά εκτίνεται και σε ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου, για παράδειγμα ακόμη και στην Βουλγαρία μόνο το 56% αυτών των παιδιών θα μορφωθεί.

Η προσπάθεια που γίνεται ως προς την υλοποίηση του στόχου έφερε στην επιφάνεια ακόμη ένα ‘πρόβλημα’. Η ζήτηση καθηγητών αυξήθηκε δραματικά, στις υποσαχάριες χώρες, διπλασιάστηκε κατ’ ακρίβεια, και υπάρχει τρομερή έλλειψη σε σχολικές υποδομές και μαθησιακό υλικό για την λειτουργία των σχολείων αυτών. Όσον αφορά τους καθηγητές το πρόβλημα δεν βρίσκεται φυσικά στο άνοιγμα θέσεων εργασίας, αλλά στην έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού ικανού για να διδάξει σε αυτές τις περιοχές, μιας και το ποσοστό που σπούδασαν είναι ελάχιστο. Τώρα όσον αφορά την ανάγκη κτισίματος σχολείων εγώ προσωπικά το θεωρώ κάθε άλλο παρά πρόβλημα. Ως γνωστών η Αφρική και η Ν. Ασία κάθε άλλο παρά πρόβλημα πρώτων υλών έχει, και ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο σχέδιο όπως το κτίσιμο εκατοντάδων σχολείων αν εκτελεστεί σωστά θα συμβάλει και στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών. Σκεφτείτε τους χιλιάδες εργάτες που θα προσληφθούν για να το φέρουν εις πέρας. Λογικά ένα τέτοιο σχέδιο έπρεπε κάθε άλλο παρά ως πρόβλημα να αντιμετωπίζεται. Το ερώτημα φυσικά είναι ποιοι ανέλαβαν να το εκτελέσουν… Αν οι εταιρείες που ανέλαβαν το έργο στις περιοχές αυτές έχουν τις βάσεις τους στον δυτικό πολιτισμό τότε χρησιμοποιώντας απλή λογική για τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος μας το πιο πιθανό είναι να εκμεταλλεύτηκαν τα φθηνά εργατικά χέρια των αναπτυσσόμενων χωρών για να πλουτίσουν οι ίδιοι. Δυστυχώς όσο και αν έψαξα μου ήταν πολύ δύσκολο να βρω σε ποιες εταιρείες ανατέθηκαν τα έργα αυτά κάτι που θα έριχνε φως στην υπόθεση.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα των Ηνωμένων εθνών που αφορά τους στόχους της χιλιετηρίδας παρά την αποτυχία επίτευξης του στόχου τα στατιστικά νούμερα που παραθέτουν δείχνουν μια αλματώδη πρόοδο σε αρκετές από τις περιοχές με τα μεγαλύτερα προβλήματα. Ο αριθμός των μαθητών στο Burundi τριπλασιάστηκε, στη Τανζανία διπλασιάστηκε και στη Γουατεμάλα, Νικαράγουα και Ζάμπια αυξήθηκε κατά 90%. Επίσης ο αριθμός των dropouts (αυτοί που εγκαταλείπουν τα σχολεία πριν το πέρας της εκπαίδευσής τους) μειώθηκε από 106 εκατομμύρια το 1999 σε 69 εκατομμύρια το 2008. Από αυτό τον αριθμό τα 31 εκατομμύρια ήταν στις υποσαχάριες χώρες και τα 18εκ. στη Νότια Ασία. Κατάφερε επίσης να εγκαθιδρύσει το θεσμό της δημόσιας δωρεάν παιδείας σε Μπουρούντι, Αιθιοπία, Γκάνα, Κένυα, Μοζαμβίκη, Μαλάουι, Νεπάλ και Τανζανία.
Στην προσπάθεια υπερπήδησης του εμποδίου σε σχολικές υποδομές και σε προσωπικό έκανε διαφορετικά βήματα σε αρκετές χώρες. Παραδείγματος χάριν στην Γκάνα πήρε εθελοντές συνταξιούχους για καθηγητές , έχτισε προσωρινές αίθουσες διδασκαλίας και πήρε σχολικά υλικά. Στο Νεπάλ κατάφερε να κτίσει αρκετά σχολεία έτσι ώστε όλα τα παιδιά να ζουν σε απόσταση μισής ώρας το μέγιστο από το κοντινότερο σε αυτά σχολείο. Στην Τανζανία έχτισε περισσότερες από 54,000 αίθουσες μεταξύ του 2002-2006 και προσέλαβε 18,000 καθηγητές.
Τώρα όσον αφορά την προσπάθεια εξομάλυνσης των διαφορών μεταξύ των 2 φύλων αλλά και την μείωση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών έγινε ποικίλα βήματα. Σε χώρες όπως τη Μποτσουάνα , την Αίγυπτο και το Μαλάουι έγιναν καμπάνιες ενημέρωσης για την σημασία εκπαίδευσης και στα δύο φύλα και σε πολλές χώρες κτίστηκαν σχολεία φιλικά προς τις γυναίκες αλλά και μόνο για γυναίκες για να συναντήσουν τον τρόπο σκέψης και τον πολιτισμό των περιοχών που ίσως να μην τις θέλει να συναναστρέφονται με αγόρια. Με τα βήματα αυτά κατάφερε να μειώσει τα dropouts στις γυναίκες εισάγοντας προγράμματα επανεισδοχής στα σχολεία. Ταυτόχρονα τέθηκε σε εφαρμογή το πρόγραμμα FFE – Food For Education το οποίο δίνει δωρεάν γεύματα σε 84, 000 παιδιά των φτωχών περιοχών. Χτίστηκαν επίσης γύρω στα 1000 σχολεία και ο αριθμός των μαθητών στις χώρες αυτές αυξήθηκε κατά 28,000. Στο Μαλάουι μάλιστα δίνεται δωρεάν σχολικό υλικό στις πρώτες τέσσερις τάξεις.
Στις αγροτικές περιοχές που όπως προαναφέρθηκε πιο πάνω, λόγω των ελλείψεων σε σχολεία αλλά κα λόγω των καιρικών συνθηκών τα Ηνωμένα έθνη αναφέρουν ανάπτυξη σε 2 κυρίως χώρες. Στη Μογγολία κτίστηκαν 100 κινητά σχολεία διασκορπισμένα σε 21 περιοχές με αποτέλεσμα λόγω της ευελιξίας τους να αυξηθεί η πρόσβαση σε σχολεία στης αγροτικές περιοχές. Στη Βολιβία ξεκίνησε προγράμματα πολύγλωσσης διδασκαλίας τα οποία γίνονται με βάση τις 3 δημοφιλέστερες γλώσσες στη χώρα. Το πρόβλημα αυτό αν και ιδιαίτερο δημιουργούσε και δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας αφού κάποια παιδιά δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν μαθήματα γιατί ήταν σε άλλη γλώσσα από την μητρική τους. Έτσι με τον θεσμό αυτό που κάλυψε το 11 % των δημοτικών σχολείων το 2002 δόθηκε ένα εναρκτήριο λάκτισμα για την καταπολέμηση του.
Τη γίνεται τώρα? Σήμερα λοιπόν τα Ηνωμένα Έθνη και τα παραρτήματά τους εξακολουθούν να εργάζονται προς το στόχο αυτό για να φέρουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα μέχρι το 2015. Η Unesco προωθεί το πρόγραμμα ‘Basic education Programme in Africa’ που θέλει στην ουσία να εισάγει 8 – 10 χρόνια αδιάκοπης εκπαίδευση στην Μαύρη Ήπειρο. Με την σειρά του το UNFPA (UN population fund) υποστηρίζει στην Αιθιοπία το πρόγραμμα ‘’Berhane Hewan’’ που θέλει να δώσει ένα τέλος στους παιδικούς γάμους για να κρατήσει έτσι τα κορίτσια στα σχολεία. Αντίστοιχα στο Μαλάουι πιέζει για να περάσει νόμους που να επιτρέπει σε 16χρονα παντρεμένα κορίτσια να πηγαίνουν σχολείο. Το UFP (world food programme) παρέχει δωρεάν σχολικά γεύματα προσπαθώντας να ενθαρρύνει τα παιδιά στο να πάνε σχολείο με τον τρόπο αυτό αλλά και για να αναπτύξει την σωματική τους υγιεινή. Τέλος το ESCWA (un economic and social commission for Western Asia) προωθεί το ‘πρόγραμμα μόρφωση σε πολιτικά ασταθής χώρες’ σε μια προσπάθεια να εμποδίσει τα πολιτικά καρκινώματα αυτών το χωρών να παρεμβαίνουν στην εκπαίδευση των πολιτών.
Το μόνο σίγουρο είναι πως αν ο ΟΗΕ θέλει πραγματικά να επιτύχει τους στόχους που έθεσε δεν μπορεί να απομονώσει ένα πρόβλημα και να το λύσει από μόνο του. Ο φαύλος κύκλος των προβλημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αντιμετωπιστεί ολικά. Το πρόβλημα της φτώχειας δεν μπορεί να λυθεί χωρίς εκπαίδευση, αφού αποδεδειγμένα, μέσα από στατιστικές αλλά και μέσα από κοινή λογική οι πιο μορφωμένες χώρες έχουν ανεπτυγμένο βιοτικό επίπεδο, μεγαλύτερο μέσο όρο ζωής και αυξημένο κατά κεφαλή εισόδημα. Το πρόβλημα της παιδικής θνησιμότητας δεν μπορεί να λυθεί χωρίς μόρφωση που θα τους οδηγήσει στην κατανόηση των συνθηκών υγιεινής και μακριά από τα γιατροσόφια. Το πρόβλημα του aids δεν μπορεί να λυθεί χωρίς την σωστή εκπαίδευση για τους τρόπους προστασίας από τον ιο.
Στην πορεία αυτής μου της έκθεσης βρήκα αρκετά σημεία που θα μπορούσα να κριτικάρω. Ένα παράδειγμα είναι η τρομερή έλλειψη σε στοιχεία που παραθέτονται σε μερικές χώρες. Δίνονται στοιχεία για τις ηπείρους και τα βήματα προόδου σε συγκεκριμένες χώρες πιθανότατα αφήνοντας πίσω τα μελανά σημεία για να χαθούν στη στατιστική της ολότητας. Αυτό που κατάλαβα όμως είναι πως κάθε άλλο παρά σε θέση να κρίνω είμαι. Ακόμη και αν τα Ηνωμένα Έθνη κριτικάρονται και βομβαρδίζονται ως θεσμός από εκατομμύρια ανθρώπους κάνουν μια προσπάθεια για την ανάπτυξη των περιοχών αυτών περισσότερη από εμένα τουλάχιστον. Δεν ξέρω κατά πόσο η ποιότητα της εκπαίδευσης θα είναι η κατάλληλη, δεν ξέρω αν το δυτικό σύστημα εκπαίδευσης είναι το κατάλληλο για να το μεταδώσουμε και παραέξω. Αυτό που ξέρω είναι ότι μέσω της εκπαίδευσης μπόρεσα να αναρωτηθώ , να κρίνω και να κατακρίνω την κοινωνία μου, να ψάξω και να μην δέχομαι παθητικά τα γεγονότα γύρω μου σαν θεόσταλτα και είμαι σίγουρος ότι αν ο κόσμος στις περιοχές αυτές κατανοήσει τις δυνατότητες του μέσω της εκπαίδευσης τότε είναι που θα έχει ρίξει το πρώτο στη σειρά ντόμινο για την ανάπτυξή του.

Πηγές:
http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/MDG%20Report%202010%20En%20r15%20-low%20res%2020100615%20-.pdf#page=18
http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/MDG_FS_2_EN.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Universal_Primary_Education
http://www.endpoverty2015.org/en/universal-education
http://www.unfoundation.org/our-impact/stories-of-impact/empowering-women-girls/population-council-unfpa-early-marriage.html
http://www.girlup.org/learn/making-an-impact.html
http://www.youtube.com/watch?v=hNBvtM1hmzQ
http://www.gapminder.org/world