Τι γίνεται όταν μία πολυεθνική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες στο πεδίο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της Εταιρικής Διαφάνειας αντιμετωπίζει προβλήματα διαφάνειας στο εσωτερικό της; Τι συμβαίνει όταν για να μην κλείσει ένα υποκατάστημα λόγω απώλειας κερδών μία εναλλακτική είναι ο χρηματισμός; Ή ακόμη χειρότερα εάν ο διευθυντής και η υποδιευθύντρια έχουν τελείως διαφορετικές απόψεις για τον τρόπο δράσης της εταιρείας και ο πρώτος απειλεί με δημόσια καταγγελία σε περίπτωση που δεν ακολουθηθεί η δεοντολογική οδός; Οι απόψεις που ακούστηκαν ήταν πολλές και διαφορετικές, όμως καταλήξαμε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα: Τις περισσότερες φορές εργαζόμενοι συμφωνούν να μη βλέπουν ό,τι στην πραγματικότητα βλέπουν. Φοβούνται να πειράξουν τα κακώς κείμενα και διογκώνεται η οργανωσιακή σιωπή. Όταν πραγματοποιείται δημοσιοποίηση παρανομιών αποδεικνύεται πως η επικοινωνία είναι η ουσία και όχι το περιτύλιγμα ή η φλούδα όπως θεωρείται. Ένα «media event», ουσιαστικά δεν πολεμάει τη σιωπή αλλά την αποσιώπηση που πολύ συχνά ανακαλύπτουμε στις εταιρείες. Οι τελευταίες δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και μία φήμη αποτελεί είδος αδιαφανοποίησης και βλάπτει το προφίλ της. Η καταγγελία, λοιπόν, δεν είναι σίγουρο πως θα καταλήξει στη δικαίωσή του εκάστοτε εργαζομένου αλλά τουλάχιστον θα έχει παραθέσει ό,τι τον εξόργισε. Αν, τέλος, η τακτική αυτή γίνει πιο συστηματική θα έχει ανοίξει ο δρόμος για μία κουλτούρα πιο κοινωνικά, επιχειρηματικά και ηθικά υπεύθυνη. Η υποθετική αυτή διαχείριση κρίσης του υποκαταστήματος έφερε στο προσκήνιο την έννοια του Whistleblowing και τους κώδικες δεοντολογίας, θέματα που αναλύονται παρακάτω.
Whistleblowing
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Οι υποθέσεις whistleblowing ξεκίνησαν εδώ και 50 χρόνια μαζί με τις νομοθεσίες που αφορούσαν σε σοβαρά θέματα κατοχυρωμένα στον πολίτη. Μέχρι και πριν από την δεκαετία του ‘60 οι εργοδότες είχαν το δικαίωμα ανά πάσα στιγμή να απολύσουν όποιον υπάλληλο ήθελαν χωρίς ουσιαστικά να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Οι υπάλληλοι έπρεπε να είναι υποταγμένοι στους εργοδότες τους με κάθε κόστος. Μόνο στο χώρο του δημοσίου οι απολύσεις δικαιολογούνταν και σε πολύ λίγες περιπτώσεις στον ιδωτικό χώρο(ibm). Σύμφωνα,λοιπόν, με τα παραπάνω κατανοεί κανείς πως αν κάποιο πρόβλημα προέκυπτε την εποχή εκείνη αυτό μάλλον περισσότερο το κάλυπταν παρά το δημοσιοποιούσαν. Γεγονός που φυσικά άρχιζε να αλλάζει την δεκαετία του ‘70 με την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Η πιο σύγχρονη ερμηνεία της διαδικασίας είναι: «Making a disclosure in the public interest». Το δικαίωμα του whistleblowing είναι διαθέσιμο από το σύνταγμα. Τα επαγγελματικά δικαιώματα θα είναι προστατευόμενα, στηριζόμενοι στο νόμο περί εργατικών δικαιωμάτων το 1996 στην Αγγλία ο οποίος τροποποιήθηκε από το Public Interest Disclosure Act το 1998.
Ποιο παράπτωμα είναι ανακοινώσιμο;
Το αδίκημα που θα καταγγείλουμε ενδέχεται να είναι οτιδήποτε (παράνομη, ακατάλληλη συμπεριφορά, τυχόν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη σωστή ή μη ορθή λειτουργία «πολιτικής» πρακτικής που βλάπτει την ακεραιότητα και την υπόληψη της εκάστοτε εταιρείας.). Πιο συγκεκριμένα:
Παράνομη συμπεριφορά
Μία συμπεριφορά μπορεί να είναι παράνομη από την άποψη των νομοθεσιών των χωρών και του διεθνούς δικαίου. Κατέχουμε όλες τις νομικές ευθύνες, υποχρεώσεις ή καθήκοντα. Ποινικά αδικήματα - όπως κλοπή, απάτη, διαφθορά (για παράδειγμα, δωροδοκία), ή ξέπλυμα χρήματος - είναι παράβαση των νομικών υποχρεώσεων και, επομένως, προς παρουσίαση παραπτώματα.
Ανήθικη συμπεριφορά
Μία συμπεριφορά μπορεί να είναι ανήθικη, δεδομένου ότι υπονομεύει τις βασικές ηθικές αξίες, όπως η ακεραιότητα, ο σεβασμός, η εντιμότητα, η υπευθυνότητα, η λογοδοσία, η δικαιοσύνη.. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κανείς να ασκήσει υπέρμετρη πίεση σε ένα άτομο σε θέση εξουσίας, προκειμένου να αποκτήσει ένα πλεονέκτημα. Αυτό θα ήταν άδικο για τους άλλους, και ως εκ τούτου ανήθικο γιατί δε θα έπαιζε με τους κανόνες του «fair play».
Αλλά δεν είναι όλες οι συμπεριφορές με ανήθικο για τα δικά μας δεδομένα, ανακοινώσιμες. Μία ασεβής αντιμετώπιση από συνάδελφο ή εργοδότη και ως εκ τούτου ανεπιθύμητη, δε βλάπτει τα συμφέροντά αλλά τα προσωπικά μας συναισθήματα.
Συμπεριφορά σπάταλης
Η συμπεριφορά που συνιστά κατάφωρη σπατάλη πόρων είναι μια κατηγορία από μόνη της και είναι πολύ κρίσιμη για την επιτυχία της εκάστοτε εταιρείας. Όλα τα άτομα στην υπηρεσία, έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίζουν ότι τα διαθέσιμα χρηματικά ποσά χρησιμοποιούνται με σύνεση και αποτελεσματικότητα. Εάν οι πόροι δαπανώνται με σπατάλη, αυτό θα πρέπει να αναφέρεται υπό την καταγγελία δυσλειτουργιών του μηχανισμού.
Προστασία εργαζομένων και αρμόδιες οργανώσεις
Προστατεύεσαι αν είσαι εργάτης, αν πιστεύεις ότι συμβαίνει μία παρανομία, αν αντλείς πληροφορίες από τη σωστή πηγή, αν το αποκαλύπτεις στο κατάλληλο πρόσωπο με τον κατάλληλο τρόπο (γνωστοποίηση και συμπέρασμα με αποδείξεις και ακριβή-αληθή στοιχεία, με ειλικρινή πρόθεση). Κάθε εταιρεία οφείλει να διαβεβαιώσει την ασφάλεια των καταγγελιών των δυσλειτουργιών, και αναλαμβάνει συνεπώς την εξέταση όλων των καταγγελιών για δυσλειτουργίες είτε εμπιστευτικά ή ανώνυμα. Η επιλογή ανάμεσα σε εμπιστευτικές ή ανώνυμες καταγγελίες δυσλειτουργιών γίνεται από τον πληροφοριοδότη μόνο. Ακόμη τα συστήματά έχουν συσταθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε η ηλεκτρονική αναφορά να είναι μη ανιχνεύσιμη μέσω συσκευών όπως αναγνώριση κλήσης. Τέλος, η καταγγελία πρέπει να ενθαρρύνεται από τους εργοδότες και από το τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού γιατί βρίσκεται στη λίστα των κωδίκων δεοντολογίας ούτως ώστε να προβληθεί μία καλή εικόνα της εταιρείας/του οργανισμού. Η επιχείρηση καλείται να προσφέρει γραμμή παραπόνων και ένα τμήμα οργανωμένο με κανόνες και επανδρωμένο με προσωπικό για τέτοιου είδους θέματα.
Η έννοια εργαζόμενος είναι τρομερά ευρεία καθώς περιλαμβάνει όλες τις εκφάνσεις: αν ανήκεις σε κάποιον οργανισμό, αν εκπαιδεύεσαι. Το whistleblowing είναι μέρος της σύμβασης (employment contract-γραπτή ή όχι) με τον εργοδότη και κατοχυρώνει τα δικαιώματα, τις ευθύνες και τα καθήκοντα. Οι όροι της σύμβασης, φυσικά και πρέπει να ελέγχονται γιατί υπάρχει περίπτωση να αποκλείουν το δικαίωμα καταγγελίας (πολλές φορές και πολλά παραδείγματα υπάρχουν που αναφέρουν όρους όπως: νόμος περί κρατικών απορρήτων). Με άλλα λόγια πρέπει να γνωρίζουμε αν στη σύμβαση υπάρχει πρόβλεψη για whistleblowing. Παράλληλα, το υποκείμενο προστατεύεται ακόμη και αν καταγγείλει ένα κακώς κείμενο που λαμβάνει χώρα πέρα από το κράτος που ζει και οι νόμοι διαφέρουν.
Πριν τη μεγάλη απόφαση της γνωστοποίησης οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να λάβουν συμβουλές από επαγγελματίες, οργανισμούς ή δικηγόρους. Παραδείγματα οργανισμών: Η οργάνωση «Office of wistleblower protection program» είναι σχεδιασμένη να ρυθμίζει τους εργασιακούς κανόνες σχετικούς με την ασφάλεια και την διεκδίκηση ενός καλού εργασιακού περιβάλλοντος. Η οργάνωση παρέχει μια μεγάλη διακύμανση δικαιωμάτων τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τους εκπροσώπους τους. Το πρόγραμμα, επίσης, προστατεύει εργαζομένους που καταγγέλλουν νοθείες, αδικίες ως προς την μεταχείριση και παραβιάσεις κάθε είδους νόμου που επιβάλλει ο κώδικας εργασιακής δεοντολογίας. Άλλα παραδείγματα: Acas (Advisory, Conciliation and Arbitration Service), Community Legal Advice, Tribunals Service. Επίσης, η καταγγελία πρέπει να γίνεται στους αρμόδιους, δηλαδή στις υπηρεσίες και στους οργανισμούς που ασχολούνται με την εκάστοτε φύση του προβλήματος.
Το πλέον αρμόδιο site για συμβουλές σε διλήμματα τέτοιου τύπου και προέκυψε μέσα από την έρευνά μας είναι το «Public concern at work» με μότο του: Η σιωπή δεν είναι πάντα χρυσός. 10 χρόνια μετά το αγγλικό ινστιτούτο σε συνεργασία με τον οργανισμό αυτό δημιούργησαν και εξέδωσαν το βιβλίο: Publicly Available Specification (PAS) Whistleblowing arrangements code of practice.
Κώδικες δεοντολογίας
Η ηθική στη διοίκηση παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σήμερα και μπορεί να θεωρηθεί σαν τον καταλύτη στις δραστηριότητες των επιχειρηματιών και των στελεχών επιχειρήσεων, αναφορικά με την κοινωνική τους ευθύνη. Εάν δεν διέπονται από ηθικές αρχές και μία χρηστή διοικητική δεοντολογία, οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικές, ούτε σε εθνικό, ούτε σε παγκόσμιο επίπεδο.
Γιατί οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι ηθικές;
Οι επιχειρήσεις πρέπει να ηθικές γιατί:
Είναι κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική αναγκαιότητα
Είναι κοινωνική απαίτηση
Είναι νομική απαίτηση
Δημιουργεί ευκαιρίες σε επίπεδο μάρκετινγκ
Έχει θετικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων
Μειώνονται οι πιθανότητες έλευσης κρίσεων
Επιτυγχάνεται εσωτερική ισορροπία στον οργανισμό.
Ο κώδικας δεοντολογίας
Η δεοντολογία είναι τρόποι/πρότυπα συμπεριφοράς που προωθούν το καλό:
Πως δρούμε στην επιχείρηση ως άτομα
Πως οργανώνουμε την επιχείρηση και τον τρόπο εργασίας μας
Πως οργανώνουμε την κοινότητα της επιχείρησης
Βέβαια, ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι απαραίτητα και ηθικό. Οι κώδικες θα πρέπει συχνά να επικαιροποιούνται. Σε κάθε περίπτωση τα άτομα ενός οργανισμού θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από μία βασική σειρά ηθικών αρχών:
1. Να είναι τίμιοι και αξιόπιστοι στις σχέσεις τους
2. Αξιόπιστοι στη διεκπεραίωση των καθηκόντων τους
3. Συνεπείς, έμπιστοι και σαφείς σ’ αυτά που λένε, γράφουν και κάνουν
4. Συνεργάσιμοι και εποικοδομητικοί σ’ όλες τις φάσεις της εργασίας
5. Δίκαιοι στη συνεργασία με υφισταμένους, συναδέλφους και πελάτες
Ενδεικτικές προτάσεις δεοντολογίας μπορεί να είναι:
Κάθε άτομο θα πρέπει να θεωρείται ότι αποτελεί μία οντότητα
Να υπάρχει σεβασμός στην προσωπικότητα κάθε ατόμου
Οι αμοιβές να είναι δίκαιες
Οι υπάλληλοι να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν προτάσεις
Όλα τα άτομα που εργάζονται στην επιχείρηση πρέπει να είναι υπεύθυνα για το περιβάλλον τους
Οι αξιολογήσεις και η κριτική των ανθρώπων της επιχείρησης θα πρέπει να ανατίθενται σε συγκεκριμένα στελέχη και με συγκεκριμένες διαδικασίες
Τα τρία R’s Responsibility, Respect, Results
Σεβασμός: Να συμπεριφερόμαστε σε όλους με αξιοπρέπεια και ευγένεια
Να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία που μας παρέχονται μόνο για εταιρική χρήση.
Να τηρούμε τους νόμους και τους κανόνες που υπάρχουν για να μας προστατεύουν.
Ευθύνη: Να λειτουργούμε συνεργατικά και να μοιραζόμαστε το φορτίο της κούρασης, του άγχους.
Να είμαστε αντάξιοι των προσδοκιών και να δίνουμε αξία (stakeholders).
No comments:
Post a Comment