Ted Talks: Barry Schwartz

Εισαγωγή

Η ομιλία του Barry Schwartz, Αμερικάνου ψυχολόγου, με τίτλο «Πραγματική κρίση, είναι η έλλειψη της σοφίας», έλαβε χώρα στο μη κερδοσκοπικό ίδρυμα της TED. Στο χώρο του TED διοργανώνονται συχνά διαλέξεις από σπουδαίους ομίλητες οποιουδήποτε χώρου και από οποιοδήποτε μέρος της γης.

Στην ομιλία του ο Barry Schwartz ξεκίνησε να μιλά για τον νεοεκλεχθέντα πρόεδρο της Αμερικής, Barack Obama, ο οποίος, αντίθετα με τον προκάτοχό του George Bush Jr., πρότεινε στον κόσμο να λειτουργήσει με βάση την Αρετή. Θέλοντας να δώσει με σαφήνεια το νόημα του όρου αρετή, χρησιμοποίησε το παράδειγμα των νοσοκόμων, οι οποίοι κάποιες συγκεκριμένες στιγμές χρειάστηκε να παραβούν κάποιους κανόνες προκειμένου να εξυπηρετήσουν καλύτερα στη δουλειά τους. Φυσικά, δεν είχαν κάποια υποχρέωση και δεν δέχτηκαν κάποια σύσταση επειδή έπραξαν έτσι. Αλλά στις συγκεκριμένες στιγμές, απλά ταίριαζε να συμπεριφερθούν χωρίς να ακολουθήσουν του «άψυχους» κανόνες. Με αυτό τον τρόπο και ευχαρίστησαν τους ασθενείς που βρίσκονταν στο νοσοκομείο, αλλά βελτίωσαν και τη λειτουργία του νοσοκομείου. Αυτό συνέβη κατά τον Schwartz επειδή οι συγκεκριμένοι άνθρωποι είχαν την Πρακτική Σοφία, κατά την οποία, σύμφωνα με τον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη, «Ένας σοφός άνθρωπος γνωρίζει πότε και πώς να κάνει εξαίρεση σε κάποιο κανόνα, πώς να αυτοσχεδιάσει και πώς να χρησιμοποιήσει αυτές τις ηθικές δεξιότητες στην υπηρεσία των σωστών στόχων». Και καταλήγει : «Ο σοφός άνθρωπος δε γεννιέται, γίνεται».

Η πρακτική σοφία.

Κατά τον Schwartz για να αποκτήσει κανείς σοφία χρειάζεται εμπειρία η οποία αποκτιέται με το χρόνο. Τα λάθη επιτρέπονται για να μας δίνουν διδάγματα. Το να είναι κανείς απλά ευφυής δεν είναι αρκετό. Στο παράδειγμα της ιστορίας με τη λεμονάδα, εξήγησε με σαφήνεια γιατί σε κάποιες καταστάσεις, στις οποίες είναι προφανές το τι έχει συμβεί, οι νόμοι και οι διαδικασίες είναι «βλακώδεις» και αναποτελεσματικοί. Χρειάζεται να ακολουθούμε τους νόμους, αυτός εξάλλου είναι και ο λόγος που υπάρχουν, όμως χρειάζεται και να σκεφτόμαστε και να έχουμε την ικανότητα να κρίνουμε πότε και πώς μπορούμε να παραβλέψουμε έναν νόμο για να κάνουμε αυτό που είναι σωστό (πρακτική σοφία).

Το κίνητρο.

Το κίνητρο, κατά τον Schwartz, έχει μεγάλη σημασία στον κάθε άνθρωπο, όταν καλείται να κάνει το «σωστό». Έτσι, στο παράδειγμα με μια έρευνα ψυχολόγων στην Ελβετία, προκύπτει το συμπέρασμα πως οι άνθρωποι πείθονται περισσότερο να κάνουν μια πράξη, όταν εκείνη δεν ενέχει «πονηρή» πρόθεση. Οι Ελβετοί δεν δέχονται κατόπιν αμοιβής να ριχθούν τα απόβλητα στην περιοχή τους, γιατί θεωρούν πως κάτι άλλο βρίσκεται πίσω από το αντάλλαγμα. Ακόμη, λοιπόν, κι αν το χρήμα είναι ένα αρκετά δελεαστικό κίνητρο, οι Ελβετοί το απορρίπτουν, θέλοντας να επιλέξουν το σωστό και όχι το κερδοφόρο («We must ask, not is it profitable, but is it right»). Οπότε, συμπεραίνει ο Schwartz, πρέπει οι εταιρείες για να έχουν κέρδος, να στρέφονται στην ηθική, να τη διδάσκουν και να την ασπάζονται. Το ηθικά σωστό είναι αυτό που θα δώσει κίνητρο στους υπόλοιπους να το ακολουθήσουν.

Η ηθική.

Το τρίτο και το πιο βασικό σημείο της ομιλίας του Schwartz είναι η αναφορά και η ανάλυση της ηθικής. Η ηθική, όπως προαναφέρθηκε, είναι η μόνη ικανότητα του ανθρώπου που μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για άλλα άτομα. Αυτό συμβαίνει επειδή ακολουθώντας το δρόμο της ηθικής, κάνεις το σωστό. Ενθαρρύνει όλες τις εταιρείες να ακολουθήσουν το μοντέλο της ηθικής διότι «εάν κολυμπήσουν ενάντια στο ρεύμα, θα τα παρατήσουν».

Συμπεράσματα.

Κάθε εργασία περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων. Με βάση όσα προειπώθηκαν για το κίνητρο και για την ηθική, θα πρέπει κάθε εταιρεία να εισάγει στο τρόπο λειτουργίας της ηθικές αξίες, ούτως ώστε να επιτύχει να κάνει το σωστό. Θα πρέπει να έχει ένα σύνολο σοφών ανθρώπων ώστε να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για όλους. Με λίγα λόγια, θα πρέπει κάθε εταιρεία να εφαρμόσει την, κατά τον Αριστοτέλη, πρακτική σοφία.

Επιμέλεια: Ελένη Θάνου – Δέσποινα Δευτεραίου